Ryzyko kredytowe – czym jest i jak je sprawdzić?

Bank – zanim podejmie decyzję o pożyczeniu klientowi pieniędzy – musi ocenić tak zwane ryzyko kredytowe. Jeśli będzie ono zbyt wysokie, nie mamy raczej co liczyć na kredyt. Jeśli jednak decyzja dla klienta jest pozytywna, bank z pewnością zastosuje szereg strategii, które pozwolą jeszcze wspomniane ryzyko obniżyć. Chodzi bowiem o to, aby szanse na to, że klient nie spłaci swojego zobowiązania w terminie były jak najmniejsze. W związku z tym pojawia się pytanie, jak wygląda ocena ryzyka kredytowego i co należy zrobić, aby je obniżyć.

Co to jest ryzyko kredytowe?

Zacznijmy od tego, czym w ogóle jest ryzyko kredytowe. Definicja ryzyka kredytowego nie jest skomplikowana. Terminem tym określa się ryzyko związane z tym, że kredytobiorca nie wywiąże się ze swojego zobowiązania. Odnosi się je również do znacznego pogorszenia zdolności kredytowej, co może prowadzić do wystąpienia takiego ryzyka. Co to oznacza w praktyce? Jeśli klient z jakiegoś powodu przestanie spłacać swoje zobowiązanie, to bank narażony jest na realne straty. Warto pamiętać, że analiza ryzyka kredytowego przeprowadzana jest zawsze niezależnie od tego, czy chcesz zaciągnąć kredyt gotówkowy, czy hipoteczny.

Rodzaje ryzyka kredytowego

Ryzyko kredytowe banku może być bardzo różne. Trzeba bowiem pamiętać, że wskazuje się na rodzaje ryzyka kredytowego, które związane są zarówno z kredytobiorcą, jak i takie, które dotyczą działalności instytucji finansowej. Według Komisji Nadzoru Finansowe wyróżnia się następujące rodzaje ryzyka kredytowego:

•     ryzyko rynkowe;
•     ryzyko płynności;
•     ryzyko operacyjne;
•     ryzyko biznesowe.

Wyróżnia się również ryzyko aktywne określane także mianem czynnego oraz ryzyko pasywne, czyli bierne.

Ryzyko rynkowe

Ten rodzaj ryzyka odnosi się między innymi do wahań kursów walut. Wpływają na niego również zmiany w zakresie cen towarów i stóp procentowych. Wszystko to może przekładać się na ryzyko utraty wartości aktywów, a także wzrost poziomu zobowiązań, jakie ciążą na banku.

Ryzyko płynności

To pojęcie ryzyka kredytowego odnosi się do niebezpieczeństwa niewywiązywania się z ciążących zobowiązań w związku z tym, że przepływy pieniężne są nieodpowiednio dopasowane. Taka sytuacja może wynikać z szeregu czynników. Zalicza się do niej między innymi ograniczenia, jakie związane są z transferem środków finansowych. Może dojść do niej również wtedy, kiedy nie ma odpowiedniej dywersyfikacji, co oznacza, że jeden podmiot uzależnia się od innych podmiotów. Wówczas mamy do czynienia z tak zwanym ryzykiem koncentracji. Może mieć miejsce również ryzyko niedopasowania aktywów i pasywów oraz ryzyko opcji. To ostatnie związane jest z prawem, jakie przysługuje kontrahentowi. Chodzi o to, że może on zmieniać wysokość, a także termin przepływów pieniężnych.

Ryzyko operacyjne

Ten rodzaj ryzyka jest w sposób bezpośredni związany z działaniem zarówno ludzi, jak i systemów. Nie bez znaczenia są tu również zachodzące procesy, a także wpływ czynników zewnętrznych. Do ryzyka operacyjnego zalicza się między innymi ryzyko techniczne, technologiczne, a także to związane z bezpieczeństwem, w tym bezpieczeństwem informacji.

Ryzyko biznesowe

Wiąże się z brakiem osiągnięcia celów ekonomicznych, które były zakładane. Ma to związek na przykład z zachodzącymi na rynku zmianami, a także zastosowaniem nieodpowiednich strategii. To ryzyko kredytowe wzrasta zawsze wtedy, kiedy sytuacja na rynkach ekonomicznych jest dynamiczna.

Ocena ryzyka kredytowego – jak jest liczona?

Kiedy wiesz już co to jest ryzyko kredytowe, przychodzi pora na omówienie kwestii związanych z jego oceną. W ocenie ryzyka kredytowego banki uwzględniają szereg czynników. Zalicza się do nich między innymi czynniki związane z kredytobiorcą. Chodzi oczywiście o wiek i stan cywilny, ale również kwestie dotyczące dochodów. Bank zawsze pyta osobę zainteresowaną pożyczeniem pieniędzy zarówno o źródło dochodów, jak i ich wysokość. Nie bez znaczenia jest także dotychczasowa historia kredytowa. Jeśli jesteś samotnym singlem, który pracuje na umowę zlecenie, a do tego spóźnił się kilka razy ze spłatą wcześniejszych zobowiązań, musisz liczyć się z tym, że ryzyko kredytowe zostanie w Twoim wypadku ocenione na wyższe niż wtedy, kiedy dotyczy ono osoby w związku małżeńskim, zatrudnionej na podstawie umowy o pracę i nie mającej dotychczas żadnych problemów z terminową spłatą zobowiązań.

Narzędzie do oceny ryzyka kredytowego, które wykorzystywane jest powszechnie to scoring kredytowy. W ocenie ryzyka kredytowego zawsze uwzględniany jest również cel kredytu. Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że w przypadku kredytów inwestycyjnych jest ono zawsze wyższe. Tyczy się to jednak nie osób indywidualnych, a firm oraz tych, którzy dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą. Ocena ryzyka kredytowego w praktyce bankowej obejmuje również analizę:

•     okresu kredytowania;
•     wysokości oprocentowania;
•     wysokości wkładu własnego;
•     zastosowanego zabezpieczenia.

Czynniki ryzyka kredytowego są więc bardzo różne. Warto pamiętać, że w różnych bankach wynik oceny ryzyka kredytowego może wypaść nieco inaczej.

Analiza ryzyka kredytowego – jak przebiega?

Zarządzanie ryzykiem kredytowym to zawsze bardzo dokładna, rzetelna weryfikacja tych, którzy chcą zaciągnąć kredyt. Kierując się do banku, należy pamiętać, że nie każdy złożony wniosek będzie rozpatrzony pozytywnie. Nie każdy klient, który otrzyma kredyt bankowy, będzie potraktowany tak samo. Analiza ryzyka kredytowego zawsze odbywa się na etapie rozpatrywania wniosku. Metody oceny zdolności kredytowej – bo to właśnie o nią chodzi przy zarządzaniu ryzykiem kredytowym – mogą być bardzo różne. Tak naprawdę to zarząd danego banku decyduje, co ma największy wpływ przy podejmowaniu decyzji kredytowej. Bank ocenia ryzyko, ustalając jak bardzo prawdopodobne jest, że klient będzie miał problem ze spłatą zobowiązania. Uwzględnia przy tym informacje, jakie klient zawarł w złożonym wniosku, a także te znajdujące się w dodatkowych dokumentach, na przykład zaświadczeniu od pracodawcy.

Czerpie również z Biura Informacji Kredytowej. Wiele banków sięga do bazy dłużników, sprawdzając, czy osoba zainteresowana pożyczeniem pieniędzy w niej figuruje. Każde kryterium, które uwzględniane jest przy ocenie ryzyka kredytowego jest punktowane. Oznacza to, że bank przyznaje za nie punkty. W zdecydowanej większości przypadków banki stosują strategię polegającą na porównywaniu tych klientów, którzy dopiero starają się o pożyczenie pieniędzy z tymi, którzy już kredyt otrzymali i spłacają go bez problemów. Zasada jest prosta: im więcej punktów zdobędzie osoba starająca się o kredyt, tym większe ma szanse na otrzymanie pieniędzy. Oznacza to bowiem wyższą zdolność kredytową i mniejsze ryzyko dla banku.

Sposoby ograniczania ryzyka kredytowego

Minimalizacja ryzyka kredytowego ma dla banku ogromne znaczenie. Im bowiem większe ryzyko kredytowe, tym większe ryzyko realnych strat. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że banki podejmują szereg działań przyczyniających się do obniżenia ryzyka. Podstawowym krokiem jest oczywiście ocena zdolności kredytowej klienta. Co jednak ważne, wykonuje się to nie tylko przed podpisaniem umowy. Wiele osób kompletnie nie zdaje sobie sprawy, że bank monitoruje naszą zdolność kredytową również w czasie spłacania kredytu. Sposobem na zmniejszenie ryzyka kredytowego jest także zastosowanie maksymalnej kwoty, jaką klient może pożyczyć, podpisując jedną umowę. Bank w ten sposób nie dopuszcza do sytuacji nadmiarowej pożyczki. Na podobnej zasadzie działa wprowadzenie maksymalnego okresu spłaty zobowiązania.

Kierując swoje kroki do banku, musisz pamiętać, że to nie jest tak, że bank udzieli kredytu na czas niemal nieskończony. I tak w przypadku kredytów hipotecznych maksymalny czas kredytowania wynosi na ogół trzydzieści pięć lat, chociaż banki wolą udzielać ich na krótszy okres. Popularnym i powszechnie stosowanym sposobem na zmniejszenie ryzyka kredytowego jest również wymaganie od klientów różnych form zabezpieczenia kredytu. Obecnie standardem są ubezpieczenia. Takie sposoby ograniczania ryzyka kredytowego są stosowane praktycznie przez wszystkie banki. Ubezpieczenie sprawia, że w przypadku na przykład utraty pracy przez kredytobiorcę bank nie musi mierzyć się z brakiem spłaty kolejnych rat. Przejmuje to na siebie ubezpieczyciel. Często stosowanym zabezpieczeniem jest także hipoteka. Wymaga jest ona jednak przy naprawdę wysokich kredytach, na przykład tych udzielanych na zakup mieszkania bądź budowę domu.

Banki zawsze bardzo jasno określają konsekwencje, z jakimi musi liczyć się kredytobiorca, który nie reguluje swoich zobowiązań w terminie. Zalicza się do nich:

•     naliczanie odsetek karnych;
•     wszczęcie procedury windykacyjnej;
•     egzekucję komorniczą.

Ostatnim krokiem, na jaki może zdecydować się bank, kiedy klient nie wywiązuje się z podpisanej umowy jest oczywiście jej rozwiązanie. Dla kredytobiorcy jest to o tyle trudne, że musi on oddać całą kwotę do banku jednorazowo. Zarządzanie ryzykiem kredytowym jest dla banku kwestią priorytetową i nigdy nie jest lekceważone. To właśnie w związku z ryzykiem kredytowym banki stosują rozmaite zaostrzenia w umowach kredytowych. Przykładem jest chociażby wymagany wkład własny w przypadku kredytu hipotecznego. Jeśli bank zmniejsza jego wysokość, to tylko w zamian za zastosowanie odpowiedniego ubezpieczenia.

Zarządzanie ryzykiem kredytowym – podsumowanie

Źródła ryzyka kredytowego są różne. Leżą one zarówno po stronie osoby chcącej pożyczyć pieniądze, jak i po stronie banku. Odpowiedzialne instytucje finansowe stosują odpowiednie metody oceny ryzyka kredytowego. Dzięki temu są w stanie ustalić, czy w przypadku danego klienta pożyczenie pieniędzy jest dobrym posunięciem. Warto podkreślić, że osoby z niską zdolnością kredytową nie mają większych szans na pożyczenie pieniędzy w banku. W ich przypadku pomiar ryzyka kredytowego nie wypada bowiem najlepiej. Banki oczywiście dbają o klientów, ale robią również wszystko, aby troszczyć się o własną kondycję finansową. Podejmują działania minimalizujące ryzyko kredytowe, ale także takie, które mają doprowadzić do jego unikania.