Czy długi rodziców przechodzą na dzieci?

Ogromne zadłużenie Polaków (i to w każdej grupie wiekowej) sprawia, że pojawia się zasadna obawa o to, czy długi rodziców przechodzą na dzieci. W końcu w większości przypadków borykamy się z własnymi problemami finansowymi i zobowiązaniami do spłacenia. Konieczność dodatkowo spłacenia długów naszych rodziców byłaby wielkim wyzwaniem finansowym, z którym  zdecydowanie nie chcielibyśmy się zmagać. Jeśli sami jesteśmy rodzicami, również nie chcemy finansowo obciążać naszych dzieci, czy to w trakcie naszego życia, czy już po jego zakończeniu. W takim razie czy długi po rodzicach przechodzą na dzieci?

Czy dzieci są odpowiedzialne za długi rodziców?

Każdy z pewnością zdaje sobie sprawę z tego, że małżonkowie solidarnie odpowiadają za wszelkie długi, nawet jeśli w teorii dotyczą one tylko jednego z nich. Wyjątkiem jest sytuacja, w której mają oni prawnie potwierdzoną rozdzielność majątkową. W takim przypadku każdy odpowiada jedynie za swoje zadłużenia. Jak to działa, kiedy chodzi nie o małżonków, a o dzieci i długi po rodzicach? Sam fakt bycia czyimś dzieckiem nie czyni nas automatycznie odpowiedzialnym za jego zobowiązania finansowe, czy to jeszcze w czasie życia rodzica, czy po jego śmierci. Od tej reguły są jednak oczywiście wyjątki. Długi rodziców mogą stać się naszą odpowiedzialnością w następujących przypadkach:

• nieświadomie przyjęliśmy od rodziców coś, co obciążone jest zadłużeniem,
• poręczyliśmy rodzicom kredyt lub pożyczkę,
• przyjęliśmy spadek po rodzicach.

Cały czas należy jednak pamiętać, że nawet w tych przypadkach nie odpowiadamy za długi rodziców z uwagi na to, że jesteśmy ich dziećmi. Poręczycielem, spadkobiercą czy osobą otrzymującą jakąś darowiznę może być każdy, niezależnie od tego, jaka jest jego faktyczna relacja z dłużnikiem (czy jest jego dzieckiem, dalszą rodziną, przyjacielem, partnerem).

Nieświadome przyjęcie darowizny obciążonej długiem

Nieświadome przyjęcie obciążonej długiem darowizny można zobrazować za pomocą prostego przykładu. Załóżmy, że otrzymaliśmy od rodziców w prezencie własne mieszkanie. Nie wiemy, jak zła jest sytuacja finansowa naszych rodziców, lub zdajemy sobie z tego sprawę, ale nie znamy szczegółów. Nie wiemy na przykład, że przejęty przez nas wraz z nieruchomością sprzęt elektroniczny, zegarek czy jakikolwiek inny przedmiot, w którego posiadanie dzięki temu weszliśmy był zabezpieczeniem spłaty zadłużenia naszych rodziców. Te długi rodziców i fakt, że dane mienie jest ich zabezpieczeniem nie znikają oczywiście w momencie, kiedy mienie zmienia właściciela. Co ma miejsce w takiej sytuacji? Komornik ma możliwość i pełne prawo skonfiskować obciążone długiem mienie, mimo faktu, że obecnie należy ono do nas. Pocieszyć może jednak fakt, że w takim wypadku wciąż tracimy jedynie to, to otrzymaliśmy od rodziców i było obciążone długiem – nasz własny majątek nie może zostać naruszony.

Poręczenie kredytu lub pożyczki

Zazwyczaj poręczycielami kredytów lub pożyczek są członkowie rodziny, zwłaszcza najbliżsi – dzieci, rodzeństwo czy rodzice. Nie dzieje się tak z powodu żadnej formalnej zasady. W praktyce poręczycielem może być przyjaciel, znajomy lub nawet osoba całkowicie dla nas obca. Ważne jest jedynie, aby miała odpowiednią zdolność kredytową. Poręczenie przez rodzinę jest po prostu tak popularne, ponieważ zazwyczaj to nasi bliscy najchętniej podejmą się tak dużej odpowiedzialności, jaką jest zostanie poręczycielem.

Dlaczego zostanie poręczycielem jest rolą tak odpowiedzialną? To pytanie świetnie łączy się z pytaniem, czy długi po rodzicach przechodzą na dzieci. Poręczając kredyt lub pożyczkę, zobowiązujemy się do solidarnego spłacania długu. Oznacza to, że jeśli wierzyciel nie będzie w stanie wyegzekwować spłaty zadłużenia od innych kredytobiorców lub pożyczkobiorców, zwróci się do nas. W wypadku śmierci pozostałych uczestników pożyczki lub kredytu nie znika on, a przechodzi w całości na poręczyciela. Warto wobec tego mocno się zastanowić, zanim zgodzimy się zostać czyimś poręczycielem. Poskutkuje to tym, że długi po rodzicach będą naszą odpowiedzialnością – niezależnie od sytuacji spadkowej. Spłacić długi rodziców będziemy musieli nie dlatego, że jesteśmy ich dziećmi, a dlatego, że zdecydowaliśmy się na poręczenie ich zobowiązań.

Co z kredytem lub pożyczką po śmierci rodziców?

Śmierć rodziców jest smutną, ale nieuniknioną rzeczywistością. W takim momencie będzie nam wystarczająco ciężko bez dodatkowo martwienia się tym, czy właśnie nie wpadliśmy w ogromne finansowe tarapaty. Na szczęście obecne prawo odnośnie dziedziczenia zostało stworzone z myślą, aby nie pozwolić na to, żeby dzieci nieświadomie przyjmowały i musiały potem spłacać długi po rodzicach. Czy długi przechodzą na dzieci w wypadku śmierci rodziców? Tak, ale tylko pod warunkiem, że przyjmiemy spadek w całości lub z dobrodziejstwem inwentarza. W przeciągu 6 miesięcy od uzyskania informacji o śmierci osoby, której majątek możemy odziedziczyć (czy to rodziców, czy kogoś zupełnie innego), możemy podjąć decyzję na temat tego, co chcemy z rzeczonym spadkiem zrobić. Jak już zostało wspomniane, możemy go przyjąć w całości lub z dobrodziejstwem inwentarza, ale nic nie stoi także na przeszkodzie, aby spadek odrzucić. Odrzucony spadek przechodzi na następną osobę w linii dziedziczenia. Oznacza to na przykład, że jeśli jesteśmy jedynakiem lub nasze rodzeństwo również zrzekło się spadku, to nasze dzieci mogą mieć do niego prawo. W związku z tym warto zadbać, aby zrzec się spadku również w ich imieniu. Co się stanie, jeśli w ciągu 6 miesięcy nie podejmiemy decyzji i nie powiadomimy o tym stosownych organów? Dług zostanie automatycznie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Jeszcze do 2015 roku milczenie spadkobiercy wiązało się z automatycznym przyjęciem spadku w całości. Prawo to było szeroko krytykowane i doprowadzało do wielu dramatycznych sytuacji, więc jego zmiana została przyjęta bardzo pozytywnie.

Spadek przyjęty w całości – co z długami rodziców?

Przyjęcie spadku w całości oznacza, że akceptujemy zarówno wszystkie ruchomości, nieruchomości czy środki finansowe zawarte w spadku, ale też wszystkie długi. Co to oznacza w praktyce? Jeśli odziedziczyliśmy 1000 złotych, a także długi w wysokości 100 000 złotych, to winni jesteśmy spłacić odziedziczone zobowiązanie w całości. Dokładnie tak samo jest w sytuacji, w której dziedziczymy więcej, niż wynosi dług – czyli na przykład otrzymujemy 100 000 złotych, a musimy spłacić 1000 złotych. Stosunek przejętych długów rodziców do zysków ze spadku nie ma w tym wypadku żadnego znaczenia. W tej sytuacji odpowiedzią na pytanie „czy długi rodziców przechodzą na dzieci?” jest gromkie tak. Łatwo się domyślić, że w niektórych sytuacjach, to najbardziej niekorzystny sposób przyjęcia spadku. Na szczęście obecnie decyzję można podjąć jedynie świadomie. Jak już wspomniano, obecnie nawet nasze milczenie w obliczu spadku nie doprowadza do przyjęcia spadku w całości.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza a długi rodziców

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest najlepszym rozwiązaniem w sytuacji, w której długi po rodzicach przekraczają wartość tego, co w ramach spadku otrzymamy. Przyjmując spadek w ten sposób jesteśmy odpowiedzialni za długi po rodzicach tylko do takiej ich wysokości, jaką jesteśmy w stanie pokryć z odziedziczonego spadku. Oznacza to, że jeśli odziedziczymy 1000 złotych i będziemy mieli do zapłaty 100 000 złotych, to zobowiązani będziemy przekazać wierzycielowi jedynie 1000 złotych. Czyli całość spadku, ale przy tym nie poniesiemy żadnego uszczerbku na naszym własnym majątku. Z kolei jeśli odziedziczymy 100 000 złotych i dług w wysokości 1000 złotych, to co prawda musimy go spłacić, ale 99 000 złotych pozostaje do naszej dyspozycji. Jeśli w ramach spadku nie odziedziczymy nic wartościowego (żadnych przedmiotów, nieruchomości, gotówki), a jedynie długi rodziców, to nie będziemy musieli ponosić żadnych kosztów. Przyjęcie długu z dobrodziejstwem inwentarza jest tak popularnym rozwiązaniem, ponieważ w najgorszym przypadku nie otrzymamy w ten sposób nic. Ile by nie wynosił odziedziczony dług, nie będzie on dla nas żadnym problemem, ponieważ ani złotówka nie zostanie na jego poczet pobrana z naszego osobistego majątku.

Z drugiej strony to rozwiązanie jest także korzystne dla wierzycieli. Nie tak bardzo jak przyjęcie przez kogoś spadku w całości, ale mimo wszystko w ten sposób mają możliwość odzyskania chociaż tej części należności, którą będzie w stanie pokryć spadek.

Dziedziczenia można zrzec się za życia rodziców

Istnieje możliwość zrzeczenia się dziedziczenia jeszcze podczas życia osób, których majątek mielibyśmy odziedziczyć. Wystarczy w tym celu stworzenie prostego dokumentu (musi on być jednak poświadczony notarialnie – w przeciwnym wypadku będzie nieważny). W jakiej sytuacji taka metoda może mieć zastosowanie? Załóżmy, że nasi rodzice są skrajnie zadłużeni i nie ma większych szans, aby udało się ten dług zlikwidować. Nie mają żadnego majątku lub i tak zostałby on pochłonięty przez dług w razie przyjęcia długu z dobrodziejstwem inwentarza. Zrzeczenie się dziedziczenia za życia rodziców sprawi, że po ich śmierci w czasie żałoby nie będziemy musieli dodatkowo zajmować się uporządkowaniem spraw związanych z dziedziczeniem.

Dziedziczenie długów po rodzicach – podsumowanie

Tak naprawdę ciężko jest obecnie przejąć długi po rodzicach, o ile sami nie podejmiemy takiej decyzji. Czy to przyjmując spadek w całości, czy to decydując się na zostanie ich poręczycielem. Prawo obecnie chroni dzieci dłużników bardzo szeroko. Z zasady nie są one odpowiedzialne własnym majątkiem za długi rodziców, nawet jeśli staną się ich spadkobiercami. Wszystko to dzięki możliwości przyjęcia długu z dobrodziejstwem inwentarza, które odbywa się obecnie automatycznie w przypadku milczenia potencjalnego spadkobiercy. Wobec tego na pytanie „czy długi po rodzicach przechodzą na dzieci?” można odpowiedzieć: z reguły nie, ale są od tej reguły wyjątki. Warto przede wszystkim zapamiętać, że samo w sobie bycie dzieckiem osób zadłużonych nie uzasadnia wysuwania wobec nas jakichkolwiek roszczeń. Zajść muszą ku temu wymienione wcześniej okoliczności, czyli poręczenie zobowiązania lub przyjęcie obciążonej długiem darowizny bądź spadku.

Dlaczego obecnie spadek nie jest domyślnie przyjmowany w całości?

Obecnie, jeśli zapytamy, czy długi rodziców przechodzą na dzieci, usłyszymy, że domyślnie tak, ale tylko w ograniczonym stopniu. Przed nowelizacją prawa w tym zakresie, brak decyzji odnośnie do przyjęcia (i sposobu przyjęcia) bądź odrzucenia spadku w ciągu 6 miesięcy, skutkował przyjęciem spadku w całości. W ten sposób wiele osób, które nie wiedziało o tym, zapomniało dopełnić formalności lub z innego względu nie odrzuciło spadku lub nie przyjęło go z dobrodziejstwem inwentarza przejmowało ogromne długi. Przy przyjęciu całości spadku konieczna jest spłata całości zadłużenia, nawet, jeśli przekracza ono wartość odziedziczonego majątku. Jest to więc najgorsze rozwiązanie z punktu widzenia spadkobiercy. Zdecydowano się więc na zmianę w tym zakresie, stosując domyślne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – alternatywę, która chroni spadkobierców przed popadnięciem w długi, a jednocześnie pozwala wierzycielom odzyskać przynajmniej część długów. Kiedy jeszcze obowiązywały poprzednie zasady, często można było usłyszeć o osobach, w tym nawet dzieciach, które przez spadek zostały zadłużone na setki tysięcy lub nawet miliony złotych. W związku z tym aktualnie wciąż można przyjąć spadek w całości, ale musi to być bezpośrednio decyzją spadkobiercy (w związku z czym zdecydowana większość osób się na takie rozwiązanie nie decyduje).

Kiedy warto zrzec się spadku?

Po uzyskaniu odpowiedzi na pytanie, czy długi rodziców przechodzą na dzieci, można zastanawiać się, czy lepiej przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czy zrzec się go całkowicie. To pierwsze rozwiązanie może być korzystne, jeśli wartość spadku przewyższa wartość długów i nie będzie problemu ze spieniężeniem odziedziczonego mienia. W takim wypadku kwota pozostała po spłacie długu pozostanie do dowolnej dyspozycji spadkobierców. Mechanizm przyjmowania spadku z dobrodziejstwem inwentarza chroni spadkobiercę przed koniecznością poświęcenia własnych środków na spłacanie długów spadkodawcy, ale nakłada obowiązek spłacenia długów do tego stopnia, na który pozwala odziedziczony majątek. Całkowite zrzeczenie się spadku jest wartym uwagi rozwiązaniem, jeśli spadek nie pokryje związanych z nim długów lub ma podobną wartość, ale ciężko jest go spieniężyć (ponieważ na przykład są to dzieła sztuki). Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będziemy musieli poświęcić czas na to, aby sprzedać jego części i spłacić z nich długi. Jeśli więc jego wartość jest niewielka, a długi duże, dla oszczędności czasu i energii lepszą opcją może być całkowite zrzeczenie się go.